Veilig leren schrijven?
In Vlaanderen en Nederland is Veilig leren lezen is met afstand de meest gebruikte methode voor aanvankelijk lezen. Dat is een van de redenen waarom de makers er (ten onrechte, klik hier) zo zeker van zijn dat ze het met hun didactische keuzes bij het rechte eind hebben. Maar kinderen moeten ook leren schrijven. Wat hebben ze daarover te zeggen?
Om te beginnen dit: ‘Er bestaan verschillende methoden waarmee de leerkracht je kind kan leren schrijven.’ Dat zal wel ja, daar hebben ze namelijk ook zelf voor gezorgd. De uitgever van Veilig leren lezen heeft immers drie methodes in de etalage: Pennenstreken, dat gekoppeld is aan Veilig leren lezen; ik pen!, dé schrijfmethode voor Vlaanderen (moeten ze daar ánders leren schrijven?); en Zwart op wit, dat kinderen pas leert schrijven nadat ze hebben leren lezen.
Dat laatste is echter absoluut niet essentieel, weten ze bij Zwijsen: ‘De meeste kinderen leren in groep 3 van de basisschool tegelijkertijd lezen en schrijven. Maar dat hoeft niet. Het is ook mogelijk om eerst te leren lezen en pas later in het jaar te leren schrijven.’
Wie schrijven wat wil uitstellen, kan dus bij Zwart op wit terecht. Daar wordt wel meer uitgesteld. ‘In Zwart op wit wordt pas halverwege groep 3 gebruikgemaakt van liniatuur. Bij het aanleren van een letter oefent de leerling deze eerst door herhaald, vlot overtrekken zonder liniering. Daarna plaatst de leerling de letter binnen met kleurvlakken aangegeven zones, die minder dwingend zijn dan lijnen. Het kind krijgt zo de vrijheid om de beweging van de letter goed in de vingers te krijgen voor het de vorm ervan gaat verfijnen.’
Als u lezen en schrijven echter liever min of meer tegelijk doet, dan kiest u misschien beter voor Pennenstreken. U moet wel nog even beslissen welke versie u neemt: de Woordversie of de Letterversie. ‘De Woordversie leert kinderen de woorden van Veilig leren lezen meteen schrijven. Bij ‘maan’ schrijven de kinderen dus de ‘m’, de ‘aa’ en de ‘n’. Bij de Letterversie leren de kinderen alleen de letter die centraal staat in het structureerwoord. Bij het woord ‘maan’ is dat de letter ‘m’. Welke keuze u moet maken, is afhankelijk van uw eigen voorkeur.’
Als u in Vlaanderen werkt, is het leven een stuk simpeler: dan doet u ik pen! en daarmee is elke discussie afgesloten. Maar in elk geval geldt, ’in groep 3 en daarna blijven motorische activiteiten een belangrijk aandachtspunt in de methode.’
Van die motorische activiteiten weten we precies in welke mate ze aan het leren schrijven bijdragen. In John Hatties hitlijst van de 138 meest effectieve onderwijspraktijken staan perceptual motor programs op een eervolle 128e plaats: bij het tijdverlies dus.
En verder: als de specialisten van Zwijsen het van uw voorkeur en van uw woonplaats laten afhangen of kinderen letters of meteen woorden schrijven, of kinderen wel of geen hulplijntjes krijgen, dan kan dat maar twee dingen betekenen. Ze geloven eerlijk dat het niets uitmaakt wat je doet. (Vreemd genoeg geloven ze wel in motorische oefeningen die inderdaad niets uitmaken.) Of: ze hebben gewoon geen idee wat voor de kinderen het beste is en maken een zogenaamde methode als ze denken dat ze die wel verkocht krijgen.
Treurig te bedenken dat uitgerekend deze specialisten de met afstand meest gebruikte methodes voor lezen en schrijven maken. En dan verkondigen dat het aan de kinderen ligt als het misgaat.