Losse letters zijn moeilijker

Blokletters zijn grof gesteld los geschreven kleine letters. Als u formulieren of kruiswoordpuzzels invult zijn ze een goede optie, als u een e-mailadres opschrijft zijn ze de betere optie, in formules zijn ze vaak de enige. Er zijn dus goede redenen om kinderen goede blokletters te leren schrijven. Maar of we kinderen dus eerst – of alleen maar – blokletters moeten leren schrijven is een andere kwestie.

Onderwijsdebatten worden vaak op een onzindelijke manier gevoerd. Dat is in discussies over welke letters kinderen beter leren schrijven niet anders. Op pagina 26 van het juninummer van het tijdschrift School! is het alweer prijs. Henk Schweitzer, auteur van de blokschriftmethode Schrijven leer je zo en van Schrijven zonder pen, deelt de kampen een beetje voorspelbaar in progressieve blokletterambassadeurs versus conservatieve schoonschrijvers in. Dat is spelbederf, om twee redenen.

Eén: Schweitzer speelt de man en niet de bal, en verdient daarvoor minstens een gele kaart. Bovendien: schelden op je tegenstander is meestal een symptoom voor een armoedige argumentatie.

Twee: de manier waarop we met traditie omgaan is geen kwaliteitscriterium. Dat we het altijd zo hebben gedaan is geen reden om verbonden letters te blijven schrijven. Maar blokletters gaan schrijven omdat dat vernieuwend is, evenmin. Onderwijs wordt niet beter van heimwee naar de goede oude tijd, maar ook niet van het idee dat stilstaan achteruitgaan is. Onderwijs wordt alleen beter als we ons eerlijk afvragen waarvan de kinderen meer of makkelijker leren.

Net op dat stuk lijkt Schweitzer een argument te hebben: ‘Blokschrift is makkelijker te leren dan verbonden schrift.’ Maar is dat ook zo?

Een woord in blokletters schrijven lijkt een reeks van kleine, overzichtelijke en makkelijk uitvoerbare taakjes: telkens weer één letter die uit relatief korte lijntjes is opgebouwd. Dat lijkt simpeler dan de lange en bijzonder complexe lijn waaruit een woord in verbonden letters bestaat.

Maar dat is gezichtsbedrog. Kinderen die op een goede manier verbonden schrift hebben geleerd, delen die lange doorlopende lijn net zo goed in. Niet in aparte lijntjes, maar in lijndelen waarvan ze de eigenschappen precies kennen: is het recht of gebogen, een boog of een bocht, waar eindigt het precies? Er is geen enkele reden om aan te nemen dat het opdelen van de taak in lijndelen moeilijker is dan het opdelen in aparte lijntjes.

Daarmee is echter nog niet alles gezegd. Verbonden schrift heeft het voordeel dat je vanzelf weet waar de volgende letter begint. Die begint altijd waar de vorige eindigde. Kinderen die blokletters schrijven moeten op dat stuk nogal wat beslissingen nemen: elke streek waaruit de blokletter is opgebouwd kan zowat overal beginnen.

De verschillende startpunten van de blokletters maken het moeilijk om de goede afstand tussen de letters te bewaken. In een goed blokschrift staan de letters op een regelmatige afstand van elkaar: daarbij is de spatie tussen de letters binnen een woord beduidend kleiner dan die spatie tussen de letters van twee woorden. En dat wil wel eens mislukken. Vaak is er helemaal geen letterspatie, even vaak is er geen systematisch verschil tussen letter- en woordspatie.

Kinderen die met de methode Schrift op een goede manier verbonden letters leren, starten in de beginfase elke letter op dezelfde plek: met een ophaal vanaf de grondlijn. De goede letterspaties ontstaan doordat ze goede letterverbindingen hebben geleerd, de goede woordspatie is ongeveer de breedte van een letter.

De blokletterambassadeurs kunnen dus wel zeggen dat verbonden schrift een nodeloze belasting van het werkgeheugen betekent, ze hebben het mis: kinderen die losse letters schrijven, moeten méér problemen oplossen om tot goede letters te komen. Als ze verbonden schrijven, krijgen ze die oplossingen cadeau. Samengevat: blokletters zijn moeilijker.

Over één voordeel van het verbonden schrift hebben we het nog niet gehad. Het leidt tot inzicht. Zodra kinderen de letters hebben leren schrijven, gaan ze spelling doen, en taalbeschouwing. Een van de centrale concepten daarin is het begrip woord. Kunt u een basisschoolkind precies uitleggen wat dat is? Kinderen die verbonden hebben leren schrijven, hebben niet veel uitleg nodig: een woord is iets wat je aaneenschrijft. Intussen hebben ze vaak genoeg woorden aaneengeschreven om te weten wat er allemaal onder de categorie woord valt. Kinderen die alleen maar blokletters schrijven, hebben nog nooit iets aaneengeschreven.

Daarom: leer kinderen eerst verbonden letters, vervolgens kapitalen, en daarna blokletters. Want blokletters zijn niet alleen moeilijker dan ze eruitzien (aaneen!), ze zijn ook duurder dan verbonden letters.