Een probleem van de leerling? Of van de school?
Voor kinderen die hardnekkige psychologische moeilijkheden hebben, zoeken we maar beter professionele hulp. Scholen die zulke hulp niet zelf kunnen bieden, kunnen meestal wel de weg wijzen. Maar wat gebeurt er dan?
De Amerikaanse psycholoog Galen Alessi bestudeerde meer dan vijfduizend kinderen die problemen hadden op school en daarom naar de schoolpsycholoog werden verwezen. En zo maakte hij een diagnose van de diagnoses die gewoonlijk worden gesteld.
Opmerkelijk resultaat: niet één diagnose vatte het probleem op als een gevolg van tekorten in het onderwijsprogramma, in de onderwijspraktijk, in de kwaliteit van de leerkrachten of in wat dan ook dat met de school verband hield. De problemen van deze kinderen waren – zoals de leraren ook al eensgezind stelden – toe te schrijven aan de leerlingen en aan hun situatie thuis, nooit aan de school.
Tegen leesproblemen en dyslexie kijken we op precies dezelfde manier aan: het ligt aan het kind, nooit aan het onderwijs. Dat wil zeggen: in Duitsland is dat zo.
Daar is het begrip dyslexie overigens nagenoeg onbekend. Maar het fenomeen niet. Legasthenie heet het er. Of ook wel LRS: Lese- und Rechtschreibungsschwäche.
Eén van de specialisten ter zake, de Berlijnse hoogleraar Renate Valtin, neemt het begrip Legasthenie (en dus ook het begrip dyslexie) onder vuur. We hebben er niets aan, stelt ze in haar presentatie Legasthenie ist heilbar (dia’s 4 en 5).
Wat tot moeilijkheden leidt is geen aangeboren defect, maar in de eerste plaats een tekort aan cognitieve helderheid, aan goede instructie dus (dia 12).
En – nu komt het – ook een tekort aan verantwoordelijkheidszin. In een onderzoek uit 2006 kregen schooldirecties onder meer de volgende stelling voorgeschoteld: ‘Uitvallende leerlingen worden op onze school als een probleem van de school beschouwd en niet zozeer als een probleem van die leerlingen.’ Slechts 2.2 procent van de ondervraagden is het met die stelling eens (dia 11).
Een vergelijking maakt duidelijk wat dat betekent. Stel, bij rijschool Rij maar an slaagt 75 procent van de cursisten bij de eerste poging voor het rijexamen. Na precies even veel uren rijles slaagt bij En nu op weg 95 procent. Maar volgens Rij maar an heeft dat niets met de aanpak van de rijinstructeurs te maken. Gelooft u dat?
Waarom zou u de schooldirecties die geen verband zien tussen hun aanpak en de gebrekkige leesvaardigheid van hun leerlingen dan wel geloven?
Besluit: zowel als bij leesproblemen en dyslexie als bij psychologische problemen worden de meest voor de hand liggende verklaringen systematisch over het hoofd gezien. Als we die problemen willen oplossen, zullen we de dingen dus anders moeten gaan bekijken.